2024 елда "Халыкара тәмәкедән баш тарту көне": тәмәке тарту - сәламәтлеккә зыян салу.
Бу көн ноябрьнең һәр өченче пәнҗешәмбесенә туры килә һәм, гадәттә, тәмәке тартуга каршы төрле акцияләр һәм инициативалар үткәрү белән билгеләп үтелә, мәсәлән, тәмәке белән йөрәк-кан тамырлары, сулыш системасы авырулары, онкология авырулары арасындагы бәйләнешкә карата хәбәрдарлыкны арттыру. Быел Халыкара тәмәкедән баш тарту көне 21 ноябрьгә туры килә.
Статистика буенча, Россиядә һәр 10 нчы хатын-кыз тәмәке тарта, ә ирләр арасында 50-60% тәмәке тартучылар, кайбер социаль категорияләрдә бу сан 95% ка җитә. Бөтендөнья сәламәтлек саклау оешмасы мәгълүматлары буенча, тәмәке тарту үпкә, бронх, трахея рагыннан үлүчеләрнең 85%, йөрәк ишемиясе авыруыннан үлүчеләрнең 16%, туберкулездан үлүчеләрнең 26%, түбән сулыш юллары инфекцияләренең 24% сәбәбе булып тора.
Халыкара тәмәкедән баш тарту көненең асылы бу начар гадәтнең таралуын киметү, шулай ук тәмәке тартуга каршы көрәшкә төрле оешма, социаль катлам вәкилләрен, төрле белгечлек табибларын җәлеп итүдән гыйбарәт. Бу көн шулай ук гражданнарның тәмәке тартуның зыяны турында хәбәрдарлыгын арттыруга юнәлдерелгән. Тәмәке тартуның тискәре йогынтысы аермачык һәм россиялеләрнең күбесе аны зарарлы гадәт дип саный. Әмма никотинга бәйлелек белән бик азлар гына көрәшергә сәләтле.
Балачактан безгә Тәмәке сәламәтлеккә тискәре йогынты ясый дип сөйлиләр. Ләкин нәкъ менә ничек? Һәр пунктны җентекләп карап чыгыйк.
Миокард инфаркты һәм инсульт үсеше. Тәмәке тартканда беренче миокард инфаркты ихтималы 2 тапкырга югарырак. Ә тәмәке тартуга башка куркыныч факторлар өстәлсә (югары кан басымы, артык холестерин дәрәҗәсе, артык авырлыгы), инфаркт куркынычы 6-8 тапкырга югарырак.
Рак авырулары. Тәмәке төтенендә 4 меңгә якын химик кушылма бар, һәм аларның 100 гә якыны кеше организмы өчен бик зарарлы. Химик кушылмаларның бер өлеше-канцерогеннар (кадмий, нафталин, бензпирен, винилхлорид, уретан), алар тәэсирендә организмның сәламәт күзәнәкләре яман шеш күзәнәкләренә әверелә.
Үпкә рагы - тәмәке тартучыларда таралышы буенча икенче урында. Ә 45-55 яшьтә еш кына ирен, тел, үңәч, бугаз, сидек куыгы һәм бөерләрдә яман шеш барлыкка килә. Шул сәбәпле пассив тәмәке тарту да куркыныч, ягъни тәмәке тартучы янында төтен сулау.
Сулыш системалары проблемалары. Никотинга бәйле кешеләрдә барыннан да бигрәк өске сулыш юллары зыян күрә. Иң киң таралган авыру - хроник бронхит, ул соңыннан үпкә эмфиземасына китерә. Тәмәке тартучының бу авырулардан үлү куркынычы күпкә югарырак (6-15 тапкыр), ә ул тәмәке тарту стажына һәм көненә кулланыла торган тәмәке санына бәйле. ВОЗ мәгълүматлары буенча, тәмәке тарту - хроник обструктив үпкә авыруының төп сәбәбе. Бу киң таралган авыру, ул сулыш алу белән проблемалар тудыра һәм ел саен 3 миллионнан артык кешенең гомерен алып китә.
Тәмәке тартучыларның тешләре иртәрәк таркала. Тәмәке төтене температурасы һава температурасыннан 35-40 градуска югарырак. Бер тәмәке тартканда ул авызда берничә тапкыр үзгәрә. Бу теш эмалендә тискәре чагыла: тешләр ярыла һәм тишелә. Шулай ук тәмәке тартучылар еш кына авыздагы истән һәм тешләре сарылыгыннан зарланалар.
Тире өчен тискәре нәтиҗәләр. Никотин кан тамырларын тарайта, шуңа күрә артык куллану озаграк барган саен, бу тиредә көчлерәк чагыла. Кислород һәм туклыклы матдәләр китерү кими. Димәк, тире какшый һәм сәламәт төсмерен югалта, җыерчыклар ясалу процессы тизләнә.
Репродуктив сәламәтлеккә зыян. Тәмәке тартучы хатын - кызларда ешрак балага узу белән проблемалар туа. Йөклелек вакытында тәмәке тарту шулай ук сәламәтлек белән проблемаларга китерергә һәм анага да, балага да йогынты ясарга мөмкин. Ана карыныннан тыш йөклелек, плацента белән проблемалар, вакытыннан алда бала табу, тумыштан килгән кимчелекләре булган сабый туу куркынычы арта. Тәмәке тарту тәннең теләсә кайсы өлешендә кан тамырларына зыян китерергә мөмкин. Җенси әгъзадагы кан агымы-ир-ат эрекциясенең төп өлеше, ә тәмәке тартучы ир-атларның эректиль дисфункция куркынычы югарырак.
Тәмәкедән баш тарту көнендә төп чаралар халыкны никотинның зыяны турында агартуга багышлана. Бөтен дөнья буйлап конференцияләр уза, бу темага мәкаләләр чыгарыла, кешеләргә зарарлы гадәтләреннән котылырга ярдәм итүче методик материаллар әзерләнә.
Үз хокукларын һәм законлы мәнфәгатьләрен яклауның барлык кызыксындырган мәсьәләләре буенча гражданнар мөрәҗәгатьләре өчен Белешмәләр:
– Буа, Чүпрәле, Апас, Тәтеш районнары территорияләре буенча «Татарстан Республикасында Гигиена һәм эпидемиология үзәге» федераль бюджет учреждениесенең Яшел Үзән филиалы консультация пункты телефоны - (84374) 3 26 76 эш көннәрендә 8.00 дән 12.00 гә кадәр һәм 13.00 дән 16.40 га кадәр;
- Роспотребнадзорның бердәм консультация үзәге телефоны - 8 800 555 49 43 тәүлек буе.