Бөек Җиңүгә 80 ел: Чүпрәле архивында ниләр бар?
Агымдагы елда Бөек Ватан сугышында Җиңүнең 80 еллыгы билгеләнә. Һәм 2025 ел Россия Президенты Владимир Путин тарафыннан Ватанны саклаучылар елы дип тә игълан ителде.
Илебез азатлыгы һәм бәйсезлеге өчен көрәшкәннәрнең батырлыгы турындагы истәлекләрне киләчәк буынга тапшыру бик мөһим. Ниләр генә эшләмәгән совет халкы Җиңү хакына! Бу турыда архив документлары да сөйли...
— Бөек Ватан сугышы елларында район илнең сугыш барган территорияләреннән эвакуацияләнгәннәрне кабул иткән. Бу турыда район архивында белешмәләр саклана,-ди архив директоры Альберт Мөхәррәмов.
Документларга караганда, эвакуацияләнгән халыкның беренче төркеме Татарстанга, сугыш башланганнан соң бер ай узгач, килгән. 1941 елның 16 августына ТАССР буенча эвакуацияләнгән халыкны урнаштыру исемлеге нигезендә республикага 162,7 мең кеше килә, шуларның 31 меңе балалар була. Чүпрәле районына 553 эвакуацияләнгән кеше кайтып урнаша.
Шуларның—48е ир-ат, 261е -хатын-кызлар һәм 204е балалар була. Балаларның 159ы-мәктәп укучылары.
Эвакуацияләнгән халыкны фатирларга урнаштырсалар, балалар өчен Матак, Мунчәли, Чуваш Чүпрәлесе, Иске Чокалы авылларында балалар йорты ачыла. Килгән гражданнарның күпчелеге — Мәскәү өлкәсеннән. Алар кирәк-ярак сорап ул вакыттагы хөкүмәткә үтенеч язганнар. Ул язулар да саклана архивта. Кульязмалары пөхтә, хатасыз. Һәркайсында диярлек балалар өчен киез итекләр сорыйлар. Татар телендә язылган гаризалар да бар.
Тагын бер мөһим документ —кыр почтасы (полевая почта) аша җибәрелгән хат. Әлеге хатны язучы гаиләсенең кайдалыгы турында хәбәр салуны үтенә...
Район архивында әлеге документлар сугыш елларында Татарстанның, шул исәптән безнең районның да, йөзләгән, меңләгән эвакуацияләнгән кешегә сыену урыны булуы турында сөйли. Республика алар өчен икенче туган йортка әйләнә.
Аларга җирләр бүлеп бирелә. Бу яктагы тыл халкы белән берлектә күченеп килгәннәр дә көнне төнгә ялгап колхоз басуларында, фермаларында эшли.
Районнан фронтка алынган 14375 кешенең 8000е сугыш кырларында һәлак була.
Белешмә
Райондашларыбызның Бөек Ватан сугышы елларындагы каһарманлыгы турындагы язмаларны алдагы саннарда да күрерсез. Гаиләгездә сакланып калган архив документлар, истәлекләр булса, шалтыратыгыз, языгыз, хөрмәтле райондашлар!