Тарихи территорияләргә ничек инвестицияләргә: Казан һәм Санкт-Петербург тәҗрибәсе, дәүләт-хосусый партнерлык җитешсезлекләре һәм үз чыгымнарын каплау мәсьәләләре
3 июльдә «Ребус» форумында тарихи территорияләрне үстерүнең инвестицион инструментларын куллану турында фикер алыштылар. Инвесторлар, архитекторлар, Россиянең төрле төбәкләрендәге дәүләт институтлары һәм төбәк хакимиятләре вәкилләре үзләренең уңай һәм тискәре тәҗрибәләре белән уртаклаштылар. Дәүләт биргән ярдәм коралларын ничек кулланырга һәм аларны региональ һәм федераль дәрәҗәдә инвесторларга ярдәм итү һәм тарихи территорияләр үсешен стимуллаштыру өчен ничек оптимальләштерергә кирәклегенә игътибар бирелде.
"Мәдәнияткә инвестицияләр культы булдырырга кирәк»
- Безнеңчә, мәдәнияткә инвестицияләр культы булдырырга кирәк! - дип сөйләде ASG төзелеш компаниясе башлыгы Роберт Хәйруллин. - Төбәкнең мәдәни капиталын ныгытырга һәм аны яңа мәгънәләр белән тутырырга кирәк.
Дәүләт-шәхси партнерлык турында килешү кысаларында компаниягә Татарстан башкаласы үзәгендәге 26 борынгы йорт тапшырылган. Моннан тыш, компания шәхси коллекцияләү белән шөгыльләнә, зур нәфис сәнгать җыентыгы коллекциясендә 7000 меңнән артык әйбер бар. Дөньякүләм әһәмияттәге сәнгать шедеврлары Россиягә кайта, реставрацияләнә һәм торгызылган йортларның интерьерларын тутыра. Бу эш 2005 елда башланган.
Үз чыгышында спикер эшмәкәр меценат кына түгел, ә үз инвестицияләреннән керем алу мөмкинлеге дә булырга тиеш дип әйткән. Ә моның өчен аңа җәмгыять, дәүләт ярдәме дә, объектларны реставрацияләүгә комплекслы караш та кирәк. Мисал итеп Хәйруллин Казанның Карл Маркс урамындагы «Кабул итүләр йорты» комплексын китерде. Монда, тарихи йортлар интерьерларында, XVII-XIX гасырларның чын әйберләре белән уратып алынган, Казанда яңа җәлеп итү ноктасы булырга вәгъдә итүче киңлек барлыкка килә. Яңа концепция эшлекле чаралар, түгәрәк өстәлләр, бизнес очрашулар, иҗат кичәләре үткәрүне күздә тота. Иҗат ителгән мохит сәнгатьне һәм бизнесны берләштерергә, проектны үстерү өчен керем чыганагы алырга мөмкинлек бирә. Эчке киңлекне оештыру берьюлы берничә чара үткәрергә мөмкинлек бирә. Тарихи биналар гасырлар узгач, туристлык һәм эшлекле мохиткә интеграция белән тулыландырылгач, кыйммәтләнә бара.
"Без инвесторлар белән эшләргә мөмкинлек бирүче барлык закон палитрасына карыйбыз»
Санкт-Петербург Губернаторы киңәшчесе Роман Голованов та үзара хезмәттәшлекне җайга салу, инвестиция проектларын алып бару тәҗрибәсе белән уртаклашты. Ул төньяк башкалада җайга салынган эшнең гомуми схемасын тасвирлады, ә бу эш бик күләмле: Санкт-Петербургта 8 464 мәдәни мирас объекты илдәге барлык мәдәни мирас объектларының 10%! Губернатор киңәшчесе тарихи мохиткә инвестицияләр җәлеп итүнең төп ноктасы юридик база булуына басым ясады.
Спикер дәүләт ярдәмендә һәм аннан башка тормышка ашырыла алган берничә уңышлы проектны тасвирлый: «Яңа Голландия» проекты тулысынча шәхси; «Вавельберг» кунакханәсен реставрацияләгәндә шәһәр килешү процедураларын кыскартуда ярдәм итә; Фортлар Утравын торгызганда һәм заманча файдалануга җайлаштырганда шәхси инвесторларның дәүләт органнары белән үзара эш итүнең берничә механизмын кулланалар.
Санкт-Петербургта тарихи объектлар белән эшләргә мөмкинлек бирүче механизмнарның сыгылмалы җыелмасы кулланыла. Спикер аларның барысын да санап чыкты, кыскача гына һәрберсенә тукталып, алар ярдәмендә гамәлгә ашырылган проектларны күрсәтте. Мәсәлән, концессия килешүләре нигезендә реконструкция проектлары гамәлгә ашырыла: Таврия бакчасы оранжереясы, Эрнест Игель йорты, Петровский стадионын һәм Кинг Дачасын реконструкцияләү. Кайбер территорияләр территорияләрне комплекслы үстерү механизмы буенча гына гамәлгә ашыру өчен карала, чөнки әгәр комплексның һәр аерым объектына төрле милекчеләр тарафыннан бердәм юридик яктан чын механизмсыз инвестицияләр кертсәң, комплексның бердәмлеге югалтылачак. Бу шәһәрнең бурычын да, инвестицияләрне дә хәл итәргә мөмкинлек бирәчәк: финанслауны да җәлеп итәргә һәм көтелгән социаль-икътисади нәтиҗәгә ирешергә.
- Без инвесторлар белән эшләргә мөмкинлек бирүче барлык закон палитрасына карыйбыз. Һәм без максатка ярашлылыкны сайлыйбыз. Кайвакыт сайлау проект белән чикләнә мәсәлән, Петровский стадионына спорт функциясен калдырырга кирәк. Әлбәттә, шәһәр ярдәме кирәк, бу проектны керем белән тутырачак теләсә нинди модель булырга тиеш. Һәм һәр төбәк моны күздә тотарга тиеш, ә концессия — ул башка проектларда әйләндерелгән механизм, мәдәни мирас объектлары булырга тиеш түгел.
Спикер территорияләрнең комплекслы үсеше схемасыннан чыгып эш итәргә кирәклеген ачык мисал китерә: Апраксин ишегалды территориясе XVIII гасыр уртасында формалашкан Санкт — Петербургның йөрәгендә тулы бер квартал. Әлегә кадәр нинди схема буенча барырга кирәклеге турында бәхәсләр бара. Проблеманы комплекслы рәвештә территорияләрне комплекслы үстерү аша гына хәл итәргә мөмкин, чөнки бу территориядә төрле милек палитрасы бар. Һәм аны тулысынча территорияне комплекслы үстерү проектын тормышка ашырып кына җайга салырга мөмкин.
Дәүләт тарихи территорияләрне үстерүдә ярдәм итәргә тиеш
Сергей Лутченко, комитет рәисенең беренче урынбасары Ленинград өлкәсенең баш архитекторы архитектура тарихи мирасына инвестицияләр кертү буенча үз эш тәҗрибәсе белән уртаклашты. Ул игътибар иткәнчә, бик җитди чикләүләр инвесторның банкротлыкка китерергә мөмкин, әгәр ул объект буенча үз йөкләмәләрен үти алмаса. Спикер мисал китерде бизнес-үзәк "Welcome" Выборгта, 1937 елгы бина, аның редевелопменты 2006 елдан 2013 елга кадәр шәхси инвестицияләргә сатылган. Әмма милекче банк алдындагы бурычларын үтәмәгәнлектән, бина кредитор файдасына тартып алына. Бу тискәре мисал, Сергей Лутченко фикеренчә, мондый проектларның һәрберсе хакимият органнары тарафыннан җайлы рәвештә озата барырга тиешлеген күрсәтә.
Хәер, шәхси инвесторларның уникаль проектлар төзегәндә кире мисаллар да бар. Мәсәлән, Санкт-Петербургтан ерак түгел Строганов-Голицынга караган Марьино усадьбасы урнашкан, һәм хәзер анда реконструкция, реставрация үткәрелгән, һәм Ленинград өлкәсе чын тарихи энҗе алган, тулысынча шәхси хисабына. Лутченко тарихи объектлар үсешенең башка кызыклы мисалларын да китерә: Выборгта Смоляный борыны, Шлиссельбург һәм Ивангородта яр буйлары, Яңа ладогада Карл Маркс урамы һәм башкалар.
Архитектор Ленинград өлкәсендә тарихи мирас инвесторларына ярдәм итүнең төбәк үзенчәлекләре турында сөйләде: мәсәлән, юридик затларга мәдәни мирас объектларын саклау буенча эшләр башкаруга бәйле чыгымнарның бер өлешен каплауга субсидия бирелә: консервацияләү, ремонтлау, реставрацияләү, заманча куллану өчен җайланмалар, проект документациясенә экспертиза үткәрү һәм башкалар. Моннан тыш, Ленобласть хөкүмәте ел саен дәүләт финанслауын җәлеп итү өчен конкурслар үткәрә: мәсәлән, муниципалитетлар арасында иң яхшы фотозонага, аның нәтиҗәләре буенча җиңүче уңайлы мохитне алга таба гамәлгә ашыру өчен өстәмә субсидияләр ала.
Ә инвесторларны өстәмә җәлеп итү өчен, архитектор фикеренчә, беренчедән, уңайлы мохит проектлары кысаларында тарихи торак пунктларны төзекләндерү проектларына (РФ Төзелеш министрлыгының иң яхшы практикаларына кергән проектларны гамәлгә ашыру) федераль һәм региональ финанслауны арттыру таләп ителә. Икенчедән, ул территорияне үстерү концепциясен (ягъни мастер-планны) федераль законнарда ныгытырга, шулай ук аны раслау һәм эшләү турында нигезләмә кертергә тәкъдим итә. Өченчедән, тарихи мирас объектлары өстендә эшләү өчен әлеге объектларның намуслы милекчеләрен хезмәт күрсәтү һәм инженерлык инфраструктурасы ихтыяҗларына субсидияләүнең өстәмә мөмкинлеге кирәк булыр иде (милекчеләрдә мәдәни мирас объектларын яки аның астындагы территорияне үстерүнең аңлаешлы концепциясе булганда).
Дәүләт-шәхси партнерлык механизмы һәм анда нәрсә төзәтергә кирәк
Константин Макаревич, партнер, инфраструктура практикасы җитәкчесе һәм «Иң яхшы сайлау» АҖ дәүләт-шәхси партнерлыгы (Better Chance), тарихи мирасны куллануда дәүләт-шәхси партнерлык механизмын әзерләү һәм гамәлгә ашыруның конкрет проблемаларын тикшерде. Аның сүзләренчә, дәүләт-хосусый партнерлыкны нәкъ менә шушы объектларга куллану-соңгы еллардагы якты тренд. Банклар һәм инвесторлар тарафыннан бу процессларны структуралаштыруны гамәлгә ашыру өчен зур запрос бар. Әмма, беренчедән, мондый инициативаларның күбесе җитәрлек дәрәҗәдә эшләнмәгән, икенчедән, Россиянең күпчелек урыннарында төбәк һәм муниципаль дәрәҗәдә әлегә мәдәни һәм тарихи мирас объектларына зур игътибар сизелми.
- Әмма базар мондый проектлар белән кызыксына, — дип сөйләде Макаревич. - Мондый проектларны эшләтеп җибәрү белән кызыксынучы системалы инвесторлардан да сорау бар инде. Әмма, кайтаруның катлаулылыгын һәм реставрациянең озак вакытларын исәпкә алып, инвесторга проектның бөтен тормыш циклы дәрәҗәсендә эшчәнлекне көйләүнең норматив шартларының тотрыклылыгын тәэмин итәргә кирәк. Инвестицияләрне яклау турында килешү төзергә, анда куркынычларны чагылдырырга кирәк.
Норматив база, Константин Макаревич фикеренчә, Россиядә яхшы эшләнгән. Әмма дәүләт-хосусый партнерлык проектларын тормышка ашыруда катлаулылыклар, эшләп бетерергә кирәк булган мизгелләр кала. Мәсәлән, алар өчен тәрәзә объектлары белән эшләүдә берничә аерымлык ясарга, процедура өлешенә үзгәрешләр кертергә, эчтәлекле аспектларны гадиләштерергә — мәсәлән, дәүләт-шәхси партнерлык механизмына оператор контракты институтын беркетергә мөмкин, шул рәвешле банклар да, финанслаучы оешмалар да мондый проектларга җиңелрәк керә ала.
Моннан тыш, дәүләт-шәхси партнерлык механизмы элеккечә бик катлаулы, "маховикны эшләтеп җибәрүгә" күп вакыт һәм көч сарыф ителә. Тагын бер проблема — проектны гамәлгә ашырачак команда. Барлык төбәкләр дә дәүләт-хосусый партнерлык өлкәсендәге югары компетенцияләр һәм инвесторлар белән эшләүнең җайга салынган механизмы белән мактана алмый (мәсәлән, Татарстанда инвестицион үсеш агентлыгы бар, әмма бу төбәк өчен бик сирәк очрак). Проектларны әзерләү һәм килештерү өстендә эшли алырлык төбәкләрдә кадрлар резервын тулыландыру өстендә эшләргә кирәк.
Барлык төбәкләрдә дә формалашкан операторлар базары булмау проблемасы тора. Эксперт җыелганнарның игътибарын тарихи территорияләрне үстерү өлкәсендәге проектлар белән грамоталы идарә итәргә кирәклегенә юнәлтте һәм бу бинаны реконструкцияләүгә генә түгел, ә киләчәктә проектның үз чыгымнарын грамоталы идарә итүгә дә кагыла.
"Өч ел эчендә түләргә ярамый»
Бу сессияне ВЭБ.РФ активлар блогы директоры, «ПроГород»ҖЧҖ генераль директоры Александр Чеботарев тәмамлый. Ул, финанслаучы оешма тарафыннан, җыелганнарның игътибарын аның структурасы стратегик киләчәккә ия булган проектлар белән кызыксынуына юнәлтте. Мәсәлән, «ПроГород» ҖЧҖ илнең төрле төбәкләрендә үскән җитештерү объектларына өстәп, шәһәр икътисады объектларын алга сөрү өчен җәлеп ителә. Мәсәлән, ВЭБ.РФ Ленинград өлкәсендә газ эшкәртү проектын финанслауда катнаша, ә «ПроГород» бу проект өчен 22 гектарда торак төзү проектында катнаша.
- Шәһәрләрнең тарихи үзәкләрен үстерү өчен барлык дәүләт механизмнары бар: федераль һәм муниципаль программалар. Сезнең белән безнең бурыч-салынган акчаны югалтмау. Ләкин бу өч ел эчендә түләү турында түгел! Мәсәлән, Иваново мануфактураларының редевелопмент проектының (Иваново тарихи үзәгендә XIX гасыр ахырындагы объект) 10 елдан башлап үз чыгымнарын каплау мөмкинлеге бар.
Сессия бай булды: тарихи территорияләргә инвестицияләүнең төрле аспектлары турында архитектор да, кредит оешмасының топ-менеджеры да, тарихи мирасның эре инвесторы да, муниципаль хакимият вәкиле дә сөйләде. Эш йомгаклары буенча, әлеге сессиянең модераторы, ТР инвестицион үсеш агентлыгының дәүләт-шәхси партнерлыкны үстерү бүлеге башлыгы Элина Жиганова хәбәр иткәнчә, киләчәктә эшләргә кирәк булган бик күп файдалы идеяләр һәм тәкъдимнәр формалаштырылган.
Тарихи территорияләргә ничек кертергә: "почет тактасы", "кашык тырнак " һәм инвестор авырту структурасы
Сессиянең икенче өлешендә Россиянең Кырымнан Себергә кадәрге тарихи территорияләрендә инвесторларның эшенең бик кызыклы мисаллары тәкъдим ителде. Финанс ташламалы инструментлар аерым алганда, инфраструктура облигацияләре турында фикер алыштылар. Яңа һәм яңа авырту нокталары ачылды. Ә мәдәни мирас инвестицияләре буенча эксперт Юлия Пацеля күпсанлы хезмәттәшләренең тәҗрибәсен төзеде һәм төбәкләрдә гамәлгә ашырылган иң кызыклы инструментлар турында сөйләде.
Лаеш маринасы һәм Балаклав бухтасы
«Туризм.РФ Корпорациясе» АҖ генераль директорының беренче урынбасары Денис Секачев, тарихи үзәктә төзелеш темасыннан бераз читкә китеп, Лаешта корпорациянең актив катнашында гамәлгә ашырылачак яңа тәкъдим ителгән проект турында искә төшерде. Бу 70 гектарда «Казан Марина» бөтен сезонлы курорт булачак, анда зур яхта маринасы, берничә төрле кунакханә һәм киң күңел ачу инфраструктурасы булачак. 2030 елга курорт 620 меңгә кадәр кешене кабул итәчәк дип фаразлана.
Курортны булдыру өчен кызыклы инвестиция моделе гамәлгә ашырылачак. Татарстан Республикасы һәм «Туризм.РФ Корпорациясе» АҖ килешүгә кул куйдылар. Җир участогы «масштаблы инвестиция проекты» механизмы буенча бүлеп бирелгән, хәзер ул «Туризм.РФ» корпорациясен рәсмиләштерүдә һәм арендага бирүдә тора. Хәзерге вакытта мастер-план эшләнә һәм төрле тутырылган 9 инвестиция лоты формалаштырыла, анда инвесторлар җәлеп ителә. Шартнамә имзаланганнан соң инвестор һәм «Туризм РФ» корпорациясе арасында уртак проект компаниясе төзелә (әгәр инвестор моңа кызыксынса). Ул үз йөкләмәләрен үтәгәннән соң, мәсәлән, кунакханә төзеп, аны файдалануга тапшырганнан соң, ул аның астында җир участогы сатып ала алачак. Дәүләт структуралары белән эшләүнең мондый сыгылмалы механизмнарын тарихи әһәмиятле объектларда да тормышка ашырырга мөмкин.
Проектларның баш архитекторы, «Студия 44 " архитектура бюросы партнеры Евгений Новосадюкның чыгышы якты булып чыкты. Башта ул Балаклава тарихи үзәген үстерү концепциясе проекты турында сөйләде. "Студия 44" портфолиосында тарихи һәйкәлләр белән бәйле эшләр җитәрлек, һәм хәзер Балаклава һәм аның күп гасырлык бай мирасы бар. Монда Юсуповлар дачасы, Граф Апраксинның аучылык йорты, борынгы шәраб заводы, хәтта урта гасыр генуэз ныгытмасы да бар. Тарихи һәйкәлләргә тоташкан участокларда инвестор зур кунакханә кластеры булдырырга планлаштыра. Хәзерге вакытта бухтаның ике каршы ярында урнашкан ике аерым кунакханә комплексы эшкәртелә. Берсе терраса бакчалары темасын үстерә, ә икенчесе Урта диңгезнең уңайлы шәһәрчекләрен төзү принцибын үзләштерә. Инвесторның Маринаны реконструкцияләү буенча алып барган эшләрен исәпкә алып, Балаклаваның сыйфатлы үзгәрү мөмкинлеге барлыкка килә.
- Без яңа типтагы төзелеш принцибын тормышка ашырырга тәкъдим итәбез. Безнең проект бөтен бухтаны үз эченә алачак. Мондый карар ярдәмендә монда зур террасалар һәм уңайлы урамнар белән матур Урта диңгез шәһәрчеге барлыкка килергә мөмкин. Концепция белән генә чикләнми: бу амбициоз проект үсеш ала, һәм без якын киләчәктә балаклаваның тарихи өлешендәге мастер-план буенча, шулай ук бөтен шәһәр төзелешен билгеле кагыйдәләр белән берләштерәчәк дизайн-код буенча тәкъдимнәребезне бирергә өметләнәбез. Бу проект бары тик инвестор акчалары хисабына, дәүләт катнашлыгысыз гамәлгә ашырыла. Шулай ук инвесторның бу уникаль территория белән никадәр нык «авырып китүе» дә гаҗәпләндерә. Һәм без, үз чиратыбызда, Балаклаваның уникаль мирасын саклауга да, бу шәһәрнең сыйфатлы үзгәрүенә дә ярдәм итәргә шат булачакбыз.
Бал мичендәге бер кашык тырнак: дәүләт катнашуы һәрвакыт яхшымы?
Ни өчен Балаклава тарихи үзәген үстерүгә дәүләт ярдәмен җәлеп итү планы юк дигән сорауга җавап биреп, Евгений Новосадюк тискәре кейсны мисал итеп китерде, анда тау чаңгысы курортын төзүне 25% күләмендә финанслау проектны гамәлгә ашыруны акрынайтты: проектның сыйфаты турында кайгырту һәм төпле акыл белән түгел, ә яңа нигезсез таләпләр барлыкка килде, күпме бюрократик киртәләр.
- Дәүләт катнашуы яхшымы, юкмы? Шәхсән минем өчен бу ачык сорау. Мәсәлән, без субподрядчылар белән килешүләр төзи алмыйбыз, ә бу процесс килешүләр булмау сәбәпле озакка сузыла. Бу очракта еш кына барысы да конкрет компетентсыз башкаручыга таяна, ул җаваплылык дәрәҗәсен аңламый. Мондый "кашыклар" бөтен төбәкне үстерүгә ярдәм итү өчен эшләнгән бөтен проектны акрынайта гына түгел, ә «күмеп куя» да ала. Дәүләт өчен үз ролен аңлау мөһим: әгәр ул чыннан да проектка керә икән, аны тизрәк, яхшырак һәм сыйфатлырак тормышка ашыру өчен — бу бер нәрсә, әмма нәтиҗәдә проект тоткарлана яки, гомумән, «туңдырыла» икән, бу инде бөтенләй башка эш, — дип фикер йөртә архитектор.
Элина Жиганова, бу хикәяне тыңлап, җыелганнарга һәр проектка индивидуаль якын килүгә никадәр бәйле булуын тагын бер тапкыр искә төшерде.
Инфраструктура облигацияләре һәм алар тарихи үзәк үсешенә ничек ярдәм итәчәк
Аннары сессиядә катнашучылар тарихи үзәкне үстерүгә дәүләт ярдәме күрсәтүнең финанс инструментларына күчтеләр. Мәсәлән, "ДОМ.РФ" АҖнең инфраструктура облигацияләре бүлекчәсенең Төп проектларына Кредит аналитикасы җитәкчесе Александр Лункин ташламалы финанслау, финанслау алу өчен проектларны сайлап алу критерийлары һәм инфраструктура облигацияләре механизмын куллануның төп үзенчәлекләре турында сөйләде.
Инфраструктура облигацияләре торак төзелеше һәм шәһәр мохитен үстерү өчен инфраструктураны ташламалы финанслау механизмы. Тарихи территорияләрне үстерү мөһим проектлар. Ләкин заманча инфраструктура объектларын булдырмасаң, тарихи территория үсешенең тулы пазлларын төзеп булмый. Инженерлык коммуникацияләре, транспорт инфраструктурасы, социаль объектлар кирәк булачак. Мондый проектларны ничек тормышка ашырырга икәнен аңлау бик мөһим, чөнки алар торак мохитен үстерү өчен коммерцияле түгел, ә күбрәк социаль характерда. Финанслау механизмы булып инфраструктура төзелешенә бюджеттан тыш финанслау акчаларын җәлеп итү тора ташламалы ставкалы кредит финанслау аналогы. "Инфраструктура облигацияләре", "Проект финанслауның махсуслаштырылган җәмгыяте, "ДОМ.РФ" АҖнең бүлендек җәмгыяте үз инфраструктура облигацияләрен урнаштыра, ә җәлеп ителгән акчаларны инвесторларга инфраструктура заемнары рәвешендә ташламалы ставка астында бирә, — дип кыскача аңлатты Александр Лункин эш схемасын.
Механизм ташламалы, әмма тәэмин итүне таләп итә: бу дәүләт гарантияләре, үсеш институты яки оешманың озак вакытлы кредит бирү сәләте рейтингы ААА дәрәҗәсеннән түбән булмаган поручительлеге булырга мөмкин. Әгәр проект концессия яки дәүләт-шәхси партнерлык нигезендә гамәлгә ашырыла икән, дәүләт-шәхси партнерлык турында килешү / концессия килешүе буенча таләпләр хокуклары залогы тәэмин итү булып хезмәт итә. Бу һәм башка җентеклекләр һәм финанслау процедурасы турында сөйләп, Александр Лункин статистика китерде:
- Хәзер Россия Федерациясенең 44 субъектыннан 648 млрд сумлык 97 проект карала, 22 төбәктән 138 млрд сумлык 42 проект хупланган инде. Бу ташламалы финанслауны фондлау чыганагы булып инфраструктура облигацияләре тора, алар инде 60 млрд сумга чыгарылган. 2021 елда алар СВonds Awards премиясендә елның иң яхшы социаль облигацияләре дип танылган, ә 2023 елда Петербург халыкара икътисади форумы кысаларында механизм РОСИНФРА-2023 премиясендә «Иң яхшы финанс продукты» премиясен алган.
Тарихи территория инвесторлары нәрсә тели?
Юлия Пацеля, мәдәни мирас һәм территориаль үсешкә инвестицияләр буенча эксперт, «Мәдәни дәүләт-шәхси патнерлык» проекты авторы, үзенең киң докладында тарихи территорияләргә инвестицияләр тематикасы мәсьәләләрен системалаштыра. Ул игътибарны шуңа юнәлтте: хакимият мәҗбүри процедуралар кысаларыннан чыгып, тар язылган закон карарларына караганда активрак эшли башлаган төбәкләрдә эш тизрәк туктап кала.
-Икътисади әйләнешкә яңа объектларны җәлеп итүнең төрле механизмнары бар: озак сроклы аренда (шул исәптән «метр өчен рубль» механизмнары да), хосусыйлаштыру, дәүләт — хосусый партнерлык, коммерцияле булмаган оешмаларга түләүсез идарә итүгә тапшыру-эксперт санап чыкты һәм моның күп очракта дәүләт җилкәсеннән объект һәм куркынычлар өчен җаваплылыкны күчерү өчен эшләнүен билгеләп үтте. Шул ук вакытта Россиядә мәдәни мирасның 75% тирәсе төбәк яки муниципаль милек.
Юлия Пацели фикеренчә, инвесторлар беренче чиратта дәүләттән түбәндәге ярдәмне тели:
• турыдан-туры финанс ярдәме чаралары;
• салым салу буенча ташламалар (кызганычка каршы, хәзер закон чыгару ташламалары федераль әһәмияттәге объектларга гына бирелә, һәм кайбер төбәкләрдә генә төбәк һәм җирле әһәмияттәге мәдәни мирас объектлары хуҗаларына ярдәм итү буенча җирле норма кертелә);
• мәдәни мирас объектларын арендалау буенча ташламалар;
• проект һәм реставрация эшләренә чыгымнарны компенсацияләү;
• мәдәни мирас объектларына яки эшчәнлек төрләренә аерым эш төрләренә ташламалы кредит бирү.
Эксперт мәдәни мирас объектларына һәм тарихи территорияләрдә эшләүгә инвесторлар очраткан иң популяр проблемаларны да санап чыкты:
- Беренчедән, бу мәгълүмат җитмәү һәм административ процедураларның ачык булмавы. Кайвакыт хәтта ведомствоара процесста катнашучылар үзләре дә кем өчен җаваплы һәм вәкаләтләре ничек чикләнгән икәнен белмиләр. Икенчедән, мондый объектлар белән эш итүнең билгесезлеге зур проблема булып тора — вакыт һәм чыгымнар буенча. Һәр тарихи архитектура объекты уникаль, эшләрнең һәм алар буенча срокларның бәясен стандартлаштыру мөмкин түгел. Шуңа күрә бу проблеманы хәл итү механизмнарын, алымнарын һәм коралларын эзләргә кирәк. Өченчедән, инвесторларга дәүләт ярдәме чаралары җитәрлек түгел һәм бу мәдәни мирас объектларын куллану буенча чикләүләр һәм аларны реставрацияләү һәм эксплуатацияләүнең аерым шартлары шартларында. Дүртенчедән, төбәк инвесторларына сыйфатлы проект һәм реставрация эшләре базары керми. Һәм, ниһаять, бишенчедән, җәмгыятьтә урынның символик капиталы бәяләнми. Мәдәни мирас объектлары турында еш кына квадрат метрлар дип әйтәләр, ләкин аларны күчемсез милек дип санасак, бу ликвид булмаячак. Ләкин символизм, урын рухы ягыннан бу хакта күбрәк сөйләшергә һәм инвесторлар белән аралашырга кирәк!
"Почет тактасы": Калининград, Татарстан, Түбән Новгород өлкәсе һәм Новосибирск
Үзенең чыгышы тәмамлангач, Юлия Пацеля Россиянең башка төбәкләренә масштаблаштырырга мөмкин булган һәм кирәк булган шәһәрләрнең тарихи үзәкләренә инвестицияләр кертүне хуплауның уңышлы мисалларын санап чыкты.
"Бөтен планета алдында" Калининград тора, ул беренче чиратта инвесторның төп авыртуын яба - ул аңа тере акча, «Замок сатып алу» программасы буенча 15 елга процентсыз кредит бирә. Әгәр реставрация проекты 5 ел эчендә тәмамланса, кредитның 50%ы исәптән чыгарыла. Шулай итеп 700 миллион сумлык 11 проект хупланган инде. Калининградта табылган чираттагы инструмент — Калининград өлкәсенең капиталь ремонт фонды көче белән тарихи фоновый төзелешне саклау — төбәк субсидиясе 1,1 млрд сум тәшкил итә, һәм тагын 900 млн сумны алар халыктан җыялар. Сүз мәдәни мирас статусы булмаган объектларның тарихи мохите белән эшләү турында бара. Ләкин бу квартал тарихи төзелешне һәм атмосфераны саклау өчен бик мөһим. Калининградта тарихи ишекләр, ставкалар, мирас исемлегенә кермәгән, әмма мәдәни мирас объектлары өчен мөһим «антураж» тудырган торак йортлар торгызыла. Сүз уңаеннан, бу эшкә халыкны актив җәлеп итәләр: аның белән Калининградта хакимият актив очраша, аралаша һәм хәтта реставраторлар мәктәбе ача. Төбәкнең тарихи локацияләрендә төшерүләр үткәрүче кинопроектлар (замоклар, кирхалар, борынгы урамнарны күрсәтүче) Калининград хөкүмәтеннән җитештерү чыгымнарының 20% күләмендә субсидия ала.
Эксперт Татарстан мисалын китерде.
- Бу тарихи территория белән эшләү үрнәге, аңа омтылырга кирәк. Беренчедән, төбәкнең яхшы инвестицион климаты бар стратегик инициативалар Агентлыгының милли рейтингында 2 урын. Һәрбер инвестор өчен бу төбәк белән нәрсә эшләргә мөмкинлеген күрсәтүче күрсәткеч. Димәк, монда инвестицияләр белән эшләүнең югары дәрәҗәсе барлыкка килде. Икенчедән, мөһим фактор — төбәк территорияләр белән эшләү буенча ачык таләпләр формалаштыра алды. Казанның тарихи торак пунктын үстерү концепциясе бик күп сорауларны бетерде һәм тарихи үзәктә проектлау һәм төзелешкә ачык таләпләр кертте. Бу күп территорияләргә җитми. Өченчедән, биредә төбәкнең инженерлык инфраструктурасына һәм тарихи территорияләрне төзекләндерүгә бюджет кертемнәре югары. Төбәк җитәкчесенең мондый яхшы ихтыяры-инвесторларның эшчәнлегенә турыдан-туры җитәкчелек итү. Һәм, ниһаять, дүртенчедән, биредә төбәк дәрәҗәсендә җирле әһәмияттәге мәдәни мирас объектлары милекчеләре булган оешмаларның милкенә салымнан азат итү кабул ителгән.
Түбән Новгород өлкәсендә зур ташламалар линиясе эшләнгән һәм мәдәни мирас объектлары милекчеләре өчен компенсация программаларына төбәк бюджеты бүлеп бирелгән. Халык һәм муниципаль органнар мирас, мәдәният һәм туризм өлкәсендә белем бирү һәм грант программалары аша актив катнаша. Шәһәрдә махсус компетенцияләр үзәге автоном коммерцияле булмаган оешма "АСИРИС" булдырылган. Тарихи мохит белән эшләүгә комплекслы караш гамәлгә ашырыла (урам, квартал, шәһәр дәрәҗәсендә).
Һәм, ниһаять, Красноярск краенда тарихи үзәк белән эшләү максатларында инвестор мәнфәгатьләрендә техник заказчы функцияләре белән «Тарихи квартал» АҖ төбәк операторы булдырыла. Шәһәрдә мәдәни мирас объектларын арендалау килешүенең хокукый конструкциясе кулланыла, соңыннан реставрация эшләре тәмамланганнан соң сатып алына. Мирас эре бизнесны, төрле хакимият органнарын, мәгариф һәм дини оешмаларны җәлеп итү инструментлары аша популярлаша, ә төбәк шулай ук бөтенроссия һөнәри чараларда һәм конкурсларда актив катнаша.
Бу вакытта «Тарихи территорияләрне үстерүнең инвестиция инструментлары " секциясе эше тәмамлана. Залдагы кунаклар барлык чыгышларны да кызыксынып тыңладылар, залда буш урыннар юк иде диярлек. Экспертлар чыгышы нәтиҗәләре буенча әлеге мәйданчыкта беренче сессия нәтиҗәләре белән берләшәчәк тәкъдимнәр исемлеге төзеләчәк.