Киләсе елларга бюджет: кемгә ничә сум?

Дөньякүләм икътисадта вәзгыять тотрыклы түгел. Ул Татарстан казнасына да тискәре йогынты ясарга мөмкин. Тик бу - киләсе елларга республика бюджетын кабул итүне тоткарларга кирәк, дигән сүз түгел. Киресенчә, аны тиз арада кабул итү сорала.

Әлеге фикерне Татарстанның “2015 елга һәм 2016-2017 еллар планлы чорына бюджет турында” гы закон проекты буенча парламент тыңлаулары барышында премьер-министр Илдар Халиков җиткерде. Чарада Татарстан Дәүләт Советы рәисе урынбасары Юрий Камалтынов та катнашты.

Татарстан икътисадтагы үзгәрешләргә әзерләнә

- Без бүген киләсе елларга бюджет программасын карыйбыз. Күрсәткечләребез төп биржалардагы саннардан шактый аерыла. Мәсәлән, бүген нефтькә бәя дөнья базарында 83 доллар тора. Ә доллар исә - 41 сумны тәшкил итә. Шулай да, бюджет - озак вакытка исәпләнгән җитди документ. Ул республика яшәешен генә билгеләп калмый, хезмәт хакы, балалар бакчалары, дарулар, төзелеш объектлары, мәдәни чаралар уздыру һәм башка өлкәләргә дә тәэсир итә. Шуңа күрә безнең төп максат - әлеге бюджетны дөньякүләм күрсәткечләргә бәйсез рәвештә тиз арада кабул итү. Әлбәттә, дөнья базарындагы хәлләр безгә дә тәэсир итәчәк. Тик бюджетны вакытында кабул итмәсәк, республикада тәртип-дисциплина бозылачак. Без исә үз алдыбызга киләсе елның 1 гыйнварында татарстанлылар хезмәт хакы, дарулар, җылылык белән тулысынча тәэмин ителгән булырга тиеш, дигән максат куябыз, - дип белдерде үзенең чыгышында Илдар Халиков.

Әлбәттә, Премьер-министр бу сүзләрне юкка гына әйтми. 2015 елга каралган бюджет проектында бер баррель нефтьнең читкә чыгарыла торган бәясе 100 доллар дип, ә доллар исә 37 сум дип билгеләнгән.

Премьер-министр сүзләренә караганда, дөнья базарындагы вәзгыятьтән куркырга кирәкми. Нефть бәясе дә, доллар да көн саен үзгәреп торачак. Татарстан бюджеты күрсәткечләре исә эре предприятиеләр эшчәнлегенә бәйле рәвештә формалашкан. Нәкъ менә алар республикадагы иң эре салым түләүчеләр булып тора да инде.

- Җаваплы министрлыкларның барысы да икътисадта килеп чыгарга мөмкин булган шактый күп сценарий, үзгәрешләр буенча үз тәкъдимнәрен әзерли. Тик бу турыда сөйләргә әлегә иртәрәк. Шуңа күрә әзерләнгән бюджетны кабул итәргә кирәк, - дип ассызыклады премьер-министр.

2015 елдан салымның яңа төре кертелә

Ә хәзер киләсе елларга бюджет буенча закон проектына җентекләбрәк тукталыйк. Билгеле булганча, бюджетның иң күләмле керем чыганагы – табышка, физик затлар табышына һәм оешмалар милкенә салым. Бүгенге көндә алар тупланма бюджет керемнәренең 70 процентын тәшкил итә.

- 2015 елда Татарстанның тупланма бюджетына физик затлар табышына салым күләме 58,9 млрд. сум, ә республика бюджетына - 41,2 млрд. сум күләмендә көтелә. Салым буенча исәпләүләр исә Икътисад министрлыгы фаразлаган хезмәт өчен түләү фонды, уртача хезмәт хакы артуы һәм салым алуның уртача процентыннан чыгып саналды, - дип белдерде үзенең чыгышында Радик Гайзатуллин.

Табышка салым күләменә килгәндә, ул - 50,2 миллиард сум булыр дип уйланыла. Салым структурасында һәрвакыттагыча нефть тармагы аеруча зур урын били.

Оешмаларның милкенә салым исә 2015 елда 18,7 миллиард сум күләмендә фаразлана. Ул инвестицияләрне һәм закон белән каралган ташламаларны исәпкә алып санап чыгарылган.

Киләсе елларга бюджет - социаль юнәлешле

Бюджет чыгымнарына килгәндә, 2015-2017 елларда Россия Федерациясе Президентының 2012 елның 7 маенда кул куйган Указларын тормышка ашыру кысаларында бюджет өлкәсендә эшләүче хезмәткәрләрнең аерым категорияләренә хезмәт хакын арттыру күздә тотыла. Кайбер тармакларда әлеге сан шактый зур. Мәсәлән, өстәмә белем бирү учрежденияләрендә хезмәт хакы - 23, мәдәният учрежденияләрендә - 24, сәламәтлек саклау өлкәсендә - 14, ә социаль тәэмин итү өлкәсендә - 20 процентка арттырылырга тиеш.

- Бюджет чыгымнарын сыйфатлый торган аерым тенденцияләргә игътибар итәсем килә. Хезмәт хакы күләме шактый югары темплар белән үсә. Мәсәлән, тупланма бюджетның хезмәт хакын түләүгә чыгымнары 2012 елдан алып 2017 елга кадәр ике тапкыр артачак һәм 97,4 миллиард сумга җитәчәк, дип фаразлана. Шунысы мөһим, бюджетның беренче чираттагы һәм социаль әһәмиятле чыгымнары ел саен арта бара. 2014 елга бюджет планында алар 67 процент тәшкил итсә, 2017 елда 80 процент булачак, - дип дәвам итте сүзен Радик Гайзатуллин.

Шунысын да билгеләп үтү кирәк, 2015 елда республиканың социаль яктан әһәмиятле чараларын тормышка ашыру алга таба да дәвам иттереләчәк. Бу эшчәнлеккә якынча 6,2 милилард сум акча тотылырга тиеш. Шул рәвешле, 2015-2017 елларга әзерләнгән бюджет проектының социаль юнәлешле булуы күзгә ташлана.

Иң күп акча мәгарифне үстерүгә тотылачак

Тагын бер кызыклы мәгълүмат - киләсе еллардагы иң зур чыгымнар мәгариф өлкәсенә карый.

- Республикабызда бу өлкәгә зур игътибар бирелә. 2015 елга бюджет фаразында «Мәгариф” өлкәсе буенча чыгымнар 58,1 миллиард сум тәшкил итә. Бу акчалар хисабына 41,5 миллиард сум күләмендә хезмәт хакы, “Киләчәк” максатчан программасы, 2015 елда муниципаль белем бирү учреждениеләрен янгынга каршы “Стрелец-мониторинг»  программа комплексы белән тәэмин итү дә кертелгән. Шулай ук телләрне саклау һәм үстерү, 3,3 миллиард сумга балалар һәм яшьләр ялын оештыру, 13,3 миллиард сумга агымдагы чыгымнар да кертелгән, - дип белдерде министр.

Мәктәпләргә капиталь ремонт ясауга исә киләсе елда 2,5 миллиард сум акча тотарга планлаштыралар. Болардан тыш, балалар бакчаларында өстәмә урыннар булдыруга республика бюджетында 3,1 миллиард сум акча каралган.

Киләсе елда "Гомумдәүләт мәсьәләләре"н хәл итүгә - 29,7 миллиард сум, торак-коммуналь хуҗалыкка - 9,2 миллиард сум, мәдәният һәм кинематографиягә - 7,1 миллиард сум, сәламәтлек саклауга - 42,8 миллиард сум акча тотарга планлаштыралар.

Гомуми күрсәткечләргә килгәндә, 2015 елга Татарстан тупланма бюджетының керемнәре - 181,6 миллиард сум, чыгымнары - 186,9 миллиард сум күләмендә фаразлана, дефицит (кытлык) - 5,3 миллиард сум. Республика бюджетының керемнәре исә 2015 елда 147,6 миллиард, чыгымнары - 153 миллиард, ә кытлык 5,4 миллиард сум тәшкил итәчәк.

2016 елда исә тупланма бюджет керемнәре – 190,3 миллиард, чыгымнар – 198,1 миллиард, кытлык – 7,8 миллиард сум булыр дип уйланыла. 2017 елга исә тупланма бюджет керемнәре – 198,3 миллиардка кадәр җитәргә тиеш. Чыгымнар –210,9 миллиард сум, кытлык –12,6 миллиард сум дип фаразлана.

- Кызганыч, бюджет кытлыгы ел саен арта бара. Бу кытлыкны каплау өчен безгә бик тырышып эшләргә кирәк. Шул ук вакытта салым базасын үстерү буенча салым түләүчеләрнең киң катламнарын тикшерү, чыгымнарны оптимальләштереп, нәтиҗәле контрактлар төзү, “юл карталарында” каралган чараларны үтәү мөһим, - дип тәмамлады сүзен Радик Гайзатуллин.

Рәмзия ЗАКИРОВА

http://intertat.ru/