Ботулизм: нәрсә ул һәм үзеңне ничек сакларга
Роспотребнадзорның эпидемиология ЦНИИ ФБУН CMD молекуляр диагностика үзәгенең Үзәк медицина клиникасы терапевты Элина Геннадьевна Баксичева сөйли.
Ботулизм нәрсә ул
Ботулизм-организмга ботулотоксин тәэсире аркасында барлыкка килгән авыру. Бу табигый нейротоксин, көчле агу, ул Clostridium botulinum (клостридия ботулинум) микроорганизмының яшәү активлыгы продукты буларак барлыкка килә. Ул тере организмда үсә һәм үрчи алмый. Clostridium botulinum яшәү өчен анаэроб, ягъни кислородсыз мохит кирәк, мәсәлән, консервалар банкасы.
Clostridium botulinum табигатьтә ешрак тышкы тәэсирләргә бик чыдам споралар рәвешендә була. Спораларны гадәти кайнату белән үтерү мөмкин түгел автоклавировка таләп ителә, ягъни югары басымлы югары температура тәэсире. Ләкин Clostridium botulinumның вегетатив формалары (ягъни саклагыч тышчасы булмаган микроб) һәм аларның яшәү активлыгы продукты ботулотоксин тышкы тәэсирләргә бик сизгер. Гади кайнату, урафиолет тәэсире, антисептиклар һәм хәтта алкоголь куллану микроб һәм токсинны патоген үзлекләреннән мәхрүм итә.
Инфекция ничек була
Clostridium botulinum тышкы мохиттән спора рәвешендә гөмбәләргә, яшелчәләргә һәм башка продуктларга эләгә. Тере организмга кергәндә споралар үзгәрешсез азык тракты аша үтәләр, вегетатив формага күчмиләр, шуңа күрә бөтенләй куркыныч түгел.
Clostridium botulinum споралары консерваларга эләккәндә куркыныч. Өй шартларында автоклав шартларын булдыру мөмкин түгел. Һавасыз мохиттә, бүлмә температурасында споралар вегетатив формага күчә, бактерия туклыклы мохиттә тиз үрчи, нейротоксин бүлеп чыгара. Әгәр дә мондый консервацияне ризык итеп куллансак, авыру котылгысыз.
Әгәр әзерләгәндә температурада эшкәртү технологиясе бозылган булса, завод консервациясе дә куркыныч булырга мөмкин. Мәсәлән, узган гасырның 80 нче еллары башында Хабаровскида ботулизмның зур таралуы нәкъ менә кабак согын автоклавировкалау шартларының бозылуы белән бәйле. Ул өч литрлы банкаларга салынган, ә эшкәртү шартлары 1 литрлы банкалар өчен билгеләнгән. Сокны җәй көне сатканнар. Нәтиҗәдә, 100 дән артык кеше авырып киткән. Табибларның һәм хокук саклау органнарының профессиональ гамәлләре генә авыруның сәбәпләрен оператив рәвештә билгеләргә ярдәм иткән.
Шуны истә тотарга кирәк, Clostridium botulinum нейротоксин бүлеп чыгара, аның иң куркыныч нәтиҗәсе – скелет мускулатурасының параличы. Үлем нәкъ менә сулыш алу мускуллары параличы аркасында кискен сулыш алу җитешсезлеге аркасында булырга мөмкин. Шуңа күрә ботулизм белән авыручы пациент еш кына үпкәләрне ясалма вентиляцияләү аппаратына мохтаҗ. Берникадәр вакыттан соң ботулотоксин тәэсире нәтиҗәләре хәлсезләнә, мускуллар параличы уза. Дөрес дәвалау булган очракта авырулар тулысынча савыгалар.
Авыруны ничек ачыкларга
Агуның организмга тәэсире бик тиз була. Симптомнар организмга кергән токсинның күләменә бәйле. Кинәт килеп чыккан мускуллар зәгыйфьлеге, күзләр икеләтә, йоту авыр, косу, сөйләм бозылу бу симптомнарның барысы да табибка кичекмәстән мөрәҗәгать итүне таләп итә. Мондый билгеләр ботулизмга гына хас түгел, алар башка нейроядлар белән агулануда, үзәк нерв системасының йогышлы һәм йогышлы булмаган авыруларында да чагылырга мөмкин. Хәзер медицинаның ботулизмны вакытында диагностикалау өчен киң мөмкинлекләре бар. Дәвалау стационарда үткәрелә, авыр очракларда пациент үпкәләрне ясалма вентиляцияләү аппаратына тоташтырыла ала.
Профилактиканың төп чаралары
Кибеттә азык-төлек сатып алганда, саклау шартларына, суыткычларның торышына, кибетнең абруена һәм башкаларына игътибар итегез.
Шуны истә тотарга кирәк: консерваларны җылылык белән эшкәртү ботулотоксинны тулысынча инактивировать итә ала. Яшелчә консерваларын кайнатып, суытып ашау җитә. Ит һәм балык консервалары шулпалар пешерү өчен кулланылырга мөмкин.
Ботулотоксин белән зарарланган продукт ашарга яраклы булып күренә; продуктның тәме, төсе һәм исе яхшы булырга мөмкин. Ләкин, еш кына, ризыкның тышкы бозылу билгеләрен китереп чыгаручы микроорганизмнар безгә җитди агуланудан сакланырга ярдәм итә. Бернинди очракта да күперү билгеләре булган банкаларны, күгәрекле яки әче ризыкларны ашарга ярамый.