Балалар бакчасында сюжетлы уеннар уйныйбыз
Эшчәнлеге Уен – мәктәпкәчә яшьтәге бала үсешендә зур этәргеч. Бакчада балалар өчен тирәлеген уен булдыру – төп шарт булып тора.
Мәктәпкәчә вакытындагы яшь уеннар логикасыннан чыгып, уен эшчәнлегенең берничә формасын күрсәтеп була. Аларның һәрберсе үзенә генә хас специфик уенчыклар һәм уен җиһазларын, атрибутиканы күздә тота.
1. Уены Режиссёрлык – уенчыклар ярдәмендә сюжет уйлап табу, тиешле яссылыкны күз алдына китерү. Бу өчен уен образлы уенчыклар (персонажлар) һәм аларга туры килә торган предметлы тирәлек кирәк.
2. Рольле уен – персонажлар исеменнән сюжет уйлап табу һәм шул сюжет буенча уйнау. Өчен Роль атрибутлар: костюм һәм аксессуарлар, сәхнә җиһазлары булдыру кирәк.
3. Уеннар Кагыйдәле – махсус җиһазлар кулланып уйнала торган хәрәкәтле уеннар һәм өстәл уеннары (лото, домино, өстәлдәге футбол, хоккей).
Уен мәктәпкәчә яшьтәге бала тормышында мөстәкыйль эшчәнлекне үстерүдә зур роль уйный.Үзара ориентлашу мөнәсәбәтләрдә, күзаллауны һәм үстерү аралашу өлкәсендә дә уен киң кулланыла.
Балаларны уйнарга ничек өйрәтергә? Бу тәрбияче өйрәтү тарафыннан җитәкче, уен әйтеп кагыйдәләрен, күрсәтмә бирүче ролендә түгел, ә кушылып бергә уйнаучы, уенга кызыксыну һәм теләк уятучы ролендә булырга тиеш. Хәзерге вакытта баланың тормышы төрле информация – китаплар, телевидение, компьютер, башка кешеләр белән аралашу чаралары белән тулы. Ә балалар бакчасында педагогик процесс вакыты дәрес, тыш дәрестән бүленгән шөгыльләргә. Баланың буш вакытта үзе теләгән уеннар, аны кызыксындырган эшләр белән шөгыльләнергә хокукы һәм мөмкинлеге бар. Бу вакытта һәр бала үзенең индивидуаль аерымлыкларыннан чыгып, фантазиясен һәм иҗади мөмкинлекләрен эшкә җигеп шөгыльләнә ала.
Сюжетлы уен баладан теге яки бу эшнең реаль, кулга тотарлык продуктын таләп итми. Бала белән чын тормышта чүкеч кадак тотмаса да, вакытында бу уен (“Без –төзүчеләр”) уенчык чүкеч белән кадак та кага ала. Уен аша төрле ситуацияләрдә бала үзен ничек тотар, кайсы яктан күрсәтер икәнен ачык күреп була. Төрле предметлар, уен атрибутларын кулланып уйналган бу уеннарда балаларның үзара аралашу дәрәҗәсе, сүзлек байлыгы һәм диалогта бәйләнешле сөйләме үсә, үз-үзләрен тоту күнекмәләре формалаша. Уен вакытында үсешендә баланың акыл генә түгел, ә шәхес буларак формалашуында да алга китеш күренә. Уендагы төрле кереп рольләргә, бала, реаль тормыштагы кешеләрнең эш - гамәлләрен кабатлый, алар арасындагы мөнәсәбәтләрне, эмоцияләрне һәм кичерешләрне уенга күчерә.
Күпьеллык күзәтүләр һәм тәҗрибәләр күрсәткәнчә,1,5 - 3 яшькә кадәрге балалар һәм уенчык әйбер – алыштыручы белән шартлы рәвештә аңлашалар. Ә уендагы иптәшләре белән аралашу кыска вакытлы була. Ә 3-5 яшьтә уендагы рольләрне бүлешеп һәм алышынып уйныйлар, предметлар кулланып диалогик сөйләм аша аралашалар. 5 -7 яшьтәге балалар уенда бара торган хәлләрне чиратлаштыралар (эпизодлар), 2 -3 баланың фикерен һәм уйлап табу сәләтен эшкә җигеп, сюжет төзиләр.
Кешелекнең күптөрле эшчәнлеге кебек үк, сюжетлы - рольле уеннар үзеннән-үзе килеп чыкмый. Баланы Уенга, ул уенны уйный белүче кеше (тәрбияче, бала зуррак, әти - әни, күрше баласы һ.б.) өйрәтә. Тәрбияче вакытында уен үзе дә уйный белергә, балаларның тәкъдимнәрен теләкләрен кабул итә һәм алырга тиеш. Уенда сүзе тәрбияче – буларак закон түгел, ә бер уенчының теләге буларак кабул ителергә тиеш. Уенда кыенлыклар барлыкка килгәндә, ситуациядән чыга белү, сюжетны тиз һәм профессиональ рәвештә үзгәртә белү сыйфаты да тәрбияче өчен бик мөһим сыйфат.